Onderzoekers willen kankercellen zo scherp mogelijk in beeld krijgen. Het Antoni van Leeuwenhoek zoekt daarom financiering voor een confocale microscoop. Met dit type microscoop is het mogelijk om haarscherp te zien hoe cellen schade aan het DNA repareren. “Dit levert belangrijke kennis op over resistentie tegen chemotherapie.”
Reparerende cellen
Menselijke cellen kampen constant met DNA-schade. Die schade ontstaat door natuurlijke fenomenen, zoals zonlicht, maar kan ook spontaan ontstaan. Bioloog Anna Gonzalez-Manjon onderzoekt in het AVL hoe cellen die schade aan het DNA repareren.
Resistentie tegen chemotherapie
Tumorcellen die schade oplopen in het DNA hebben eigen mechanismen om dit te herstellen. Dit gebeurt alleen niet altijd netjes. “Het DNA kan een beetje veranderen wanneer het gerepareerd wordt. Zie het als een litteken”, vertelt Gonzalez-Manjon. “Door het litteken gedragen de tumorcellen zich anders dan daarvoor. Dit zorgt er bij sommige kankerpatiënten voor dat hun tumor ongevoelig wordt voor chemotherapie. Dit wordt ook wel resistentie genoemd”.
Gedrag van de cel
Er zijn meerdere manieren waarop een tumorcel resistent kan worden tegen een behandeling. Een van die manieren is de volgende: “Alle processen in een cel worden aangestuurd door genen, dat zijn stukjes DNA”, vertelt Gonzalez Manjon. “In het laboratorium knip ik het DNA op de plaats van één specifiek gen door. Vervolgens kijk ik wat er gebeurt als de cel deze schade repareert. Werkt het gen daarna anders? En verandert daardoor ook het gedrag van de cel?”
Pompjes
Anna is erachter gekomen dat wanneer dit doorgeknipte gen niet netjes gerepareerd wordt, de cel een soort pompjes aan de buitenkant kan krijgen. “Die pompjes pompen de chemotherapie uit de cel, waardoor het middel niet meer werkt. Patiënten worden zo dus resistent tegen hun behandeling.” Gonzalez-Manjon wil begrijpen waardoor cellen het DNA verkeerd repareren. Ook wil zij weten hoe die reparaties beter kunnen. “Als we deze processen snappen, dan kunnen we voorkomen dat patiënten resistent worden.”
Nieuwe microscoop
Voor dit onderzoek zijn confocale microscopen essentieel. Deze apparaten maken opnamen van dunne laagjes cel en maken daar vervolgens een 3D-beeld van. De afbeeldingen hebben een hogere resolutie dan de afbeeldingen van gewone microscopen. “Ze zijn veel scherper”, vertelt Gonzalez- Manjon. “Ook kun je door de tijd heen afbeeldingen maken. Wanneer je die beelden achter elkaar monteert, krijg je een video en zie je nog beter wat er in een beschadigde cel gebeurt.”
Versnelling van onderzoek
Het AVL heeft een extra confocale microscoop nodig. “We hebben al vijf confocale microscopen in huis, maar deze zijn altijd druk bezet”, zegt Gonzalez-Manjon. “Het AVL heeft meer dan vijftig onderzoeksgroepen die er gebruik van maken. Het is namelijk voor veel verschillende soorten onderzoek noodzakelijk om diep in cellen te kunnen kijken. Een extra microscoop versnelt het onderzoek dus. Het apparaat wordt beschikbaar voor onze vakgroep en voor alle andere onderzoeksgroepen van het AVL. Het zal dus veel inzichten opleveren over de werking van tumorcellen.”
Wij, fundamenteel onderzoekers, dragen met onze ontdekkingen bij aan de basiskennis over kanker. Daar ben ik trots op.
Anna Gonzalez-Manjon
